Rozmowa z dr Anną Habryn, prezesem Mt Kosciuszko Inc. w Perth, w Zachodniej Australii

Dr Anna Habryn – z wykształcenia polonistka i kulturoznawca. W Perth, stolicy Zachodniej Australii, mieszka od 1982 roku. Jest założycielką Mt Kosciuszko Inc.

Dr Anna Habryn jest między innymi autorką „Miłości po szkocku” opartej na prawdziwej biografii, drukowanej w literackim dodatku do „Gazety” w Toronto, w Kanadzie.

Pod adresem: http://www.mtkosciuszko.org.au/ przeczytacie między innymi:

Paweł Edmund Strzelecki jest Pani ulubionym bohaterem. Dlaczego?

Dr Anna Habryn

— „Ulubiony” to może niezbyt trafne określenie. Zainteresowałam się Strzeleckim, bo jest to postać właściwie mało znana zarówno wśród Polaków jak i wśród Australiczyków, a na pewno nie zasługuje ona na zapomnienie. Od innych podróżników, a szczególnie od „zdobywców” Australii różni go to, że swoim wyprawom stawiał cel naukowy i zostawił po sobie wymierny dorobek w postaci map, pomiarów i książki. Mówię o wydanej w 1845 roku w Londynie „Physical Description...”, która była w ogóle jedną z pierwszych, a na pewno w tamtych czasach najpoważniejszą z naukowych publikacji o Australii.

Ale najbardziej fascynuje mnie w tej postaci tajemnica, która otwiera pole dla wyobraźni...

Jest kilka książek o Strzeleckim. Na podstawie niewielu znanych faktów z jego biografii kilkakrotnie próbowano zrekonstruować jego psychologiczny portret. W zależności od nastawienia autora lub autorki wychodzą z tego peany lub paszkwile.

A ja widzę w losach Strzeleckiego podobieństwo do losu wielu współczesnych nam polskich emigrantów: samotność wśród obcych, niemożliwość zupełnego wtopienia się i zasymilowania, dążenie do zaznaczenia swojej obecności na świecie, romantyczną wiarę w swoje posłannictwo.

Sądzę, że Strzelecki musiał znać „Odę do młodości”, tę samą, którą wbijaliśmy na pamięć w szkole. Wygląda na to, że usiłował „wylatywać nad poziomy”. Stąd jego wizja nowoczesnego świata wielu kultur i harmonijnie żyjących ze sobą narodów, świata bez niewolnictwa, a Australii jako ziemi wolnych ludzi. Stąd też i entuzjazm dla rozwoju techniki i cywilizacji, stąd jego poszukiwania nie tyle złota, co węgla... Wyprzedzał w tym swoich współczesnych.

Można by go ponadto uznać za pierwszego ekologa, i pierwszego, jeszcze przed Bronisławem Malinowskim, antropologa kultury. Zresztą – był dla swoich współczesnych i długo potem, postacią wybitną. To chyba wystarczy, żeby starać się więcej o nim dowiedzieć.

Skąd, Pani zdaniem, bierze się tak nikłe zainteresowanie Australijczyków swoją historią? A może tylko tą polską, a nie angielską jej częścią? Być może się mylę, bo wiadomo, ze Strzelecki był przez współczesnych sobie Anglików wysoko cenionym odkrywcą.

— Historia nie jest w australijskich szkołach przedmiotem skrupulatnego nauczania. Curriculum daje nauczycielom dużą swobodę wyboru tematów. Sięgają więc po materiały już opracowane i te, których „przerabianie” sprawia najmniej kłopotu. Gdyby dać im do ręki odpowiednio opracowane materiały o Strzeleckim, bez uprzedzeń zapewne wprowadziliby ten temat na lekcje szkolne. Gdyby dać im konspekty, zestaw materiałów audiowizualnych, krótki film dokumentalny, teksty literackie na temat Strzeleckiego, wszystko w ładnym pakiecie... Niestety, takich łatwych do wykorzystania materiałów dla szkół nie ma. Powinni je opracować fachowcy, a fachowcy pracują, jak wiadomo, na zamówienie i za pieniądze...

Co należy zrobić, żeby powstał film o Strzeleckim? Czy są jakieś szanse?

— Na razie nie ma. Nie ma powieści o Strzeleckim, na której można by oprzeć scenariusz, tak jak to przywykli robić polscy twórcy filmowi. Ale przede wszystkim nie ma PIENIĘDZY.

W naszych rozmowach pytanie o pieniądze pojawiało się od razu na wstępie: – „Skąd wziąć pieniądze? — Czy Polonia je ma? — Nie? — A czy jest w tym temacie coś, co zainteresowałoby potencjalnych producentów zagranicznych?”

Owszem, jest. Przy odpowiednim potraktowaniu tematu mógłby on zainteresować nie tylko Polaków i Australijczyków, ale i Amerykę. Ale... kto taki scenariusz napisze? No właśnie, kto?

Była już próba zainspirowania scenariusza filmu fabularnego o Strzeleckim w Australii. W latach 80. nawet powstał scenariusz takiego filmu, zrobiony w Polsce według koncepcji kina przygodowego i na dodatek bardzo słabo osadzony w historycznych realiach. Nam jednak chodzi o film ważny, film wykorzystujący cały potencjał, także filozoficzny, tego tematu. O kostiumowym serialu telewizyjnym, fabularnym lub tylko fabularyzowanym nikt do tej pory nie myślał. Tu muszę się przyznać: mam pomysł na taki serial, w stylu „Dumy i uprzedzenia” lub „Życia Balzaka”. Ale... pieniądze! Co prawda produkcja dla TV jest tańsza, ale ciągle chodzi o film kostiumowy, a więc nie niskobudżetowy...

Gdyby jednak taki film powstał, mógłby on przedstawić panoramę życia całego prawie świata w XIX wieku! A przy okazji – widzowie mogliby nie tylko zapamiętać, ale i pokochać Strzeleckiego.

Jakie są Pani odczucia na wieść o chęci zmiany nazwy Parku Narodowego i Góry Kościuszko?

— Oczywista bzdura i jestem przeciwko.

• Po pierwsze: oprócz nazw funkcjonujących w tej chwili: Mt Kosciuszko i Kosciuszko National Park, nie ma innej, na przykład aborygeńskiej nazwy dla najwyższego szczytu Alp Australijskich, ani nawet zbiorowej jednej nazwy dla terenów parku narodowego w Górach Śnieżnych. Takie nazwy dopiero trzeba by było wymyślić. Nie mamy tu więc do czynienia z „przywracaniem” Parkowi czy Górze ich pierwotnych nazw.
• Po drugie: te nazwy, które od wielu lat funkcjonują i są używane, powinno się traktować jak cenne dziedzictwo historii i w związku z tym próba zmian tych nazw jest zamachem na dobra kultury.
• Po trzecie: uważamy, ze nazwa Góry Kościuszki jest najbardziej widocznym symbolem wielokulturowości Australii i jako taki powinna być szanowana.
• A po czwarte: jest w Australii ponad 160 tysięcy ludzi przyznających się do swoich polskich korzeni i dla przeważającej części tej społeczności nazwy polskiego pochodzenia są przedmiotem dumy. Władze i biurokraci powinni się z tym liczyć. A my powinniśmy bronić tych nazw jak swojej własności.

• Dlatego wymyśliliśmy Rajd Mt Kosciuszko, zlot Polaków w Jindabyne, dla podkreślenia, że czujemy się z Górą Kościuszki związani uczuciowo.

Jakie cele pragną osiągnąć uczestnicy Rajdu?

Cele są trzy:

• podkreślić, że obchodzi nas to, co się dzieje dookoła Góry i Parku Narodowego i poprzeć głosy protestu przeciwko propozycjom zmian czy modyfikacji nazw Parku i Góry Kościuszki, czyli poprzeć te wszystkie ”submissions„ wysłane przez polonijne organizacje i prywatnych ludzi do autorów nowego Planu Zarządzania Parkiem Kościuszki;

• wystosować prośbę do rządów Nowej Południowej Walii (stolica Sydney– przyp. red.) i Australii o ufundowanie Muzeum Strzeleckiego. Jesteśmy pewni, że Polacy dołożą starań, żeby zebrać eksponaty i pomóc w poprowadzeniu takiej placówki;
• chcemy także w Jindabyne ogłosić akcję zbierania pieniędzy na ufundowanie nagrody specjalnej w ogólnoaustralijskim konkursie National History Challenge. Ten konkurs jest co roku przeprowadzany przez Ministerstwo Edukacji. I można w jego ramach ufundować nagrodę za pracę na temat Strzeleckiego i jego znaczenia dla historii Australii. Potrzeba na to około 2 tysięcy dolarów australijskich. Wiem, że w ostatnią niedzielę w Brisbane już rozpoczęto zbiórkę na ten cel i są już pierwsze efekty!

Ale przede wszystkim mamy nadzieję, ze zlot w Jindabyne będzie okazją do spotkania ludzi z różnych stron Australii, do wspólnej zabawy, do podzielenia się doświadczeniami i planami na przyszłość, może do zawarcia przyjaźni... I do zamanifestowania, że jesteśmy razem i jesteśmy jednego zdania, przynajmniej w jednej sprawie...!

Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiała: Lidia Mikołajewska