Anglia, 01 czerwca 1873

TESTAMENT

Ja Paweł Edmund Strzelecki urodzony w podpoznańskim Głuszynie 20 lipca 1797 roku, syn Franciszka Strzeleckiego i Anny Raczyńskiej, będąc w pełni władz umysłowych z własnej nieprzymuszonej woli, chcę dziś rozporządzić majątkiem na wypadek mojej śmierci.

PODZIAŁ MAJĄTKU:

Wszystkim ludziom na całym świecie. Bez względu na kolor skóry, wyznanie, kulturę i tradycję zapisuję:

1. Moje wspomnienia roku 1819 – czas młodości i wielkich uniesień. W czasie tym trafiłem do Objezierza, gdzie poznałem swoja przyszłą narzeczoną Aleksandrę Katarzynę Turno. Na drodze do mego szczęścia stanął jednak ojciec panny Aleksandry, który odmówił zgody na ślub. Być może dzięki Niemu moje życie związało się z podróżami...?

2. Pamięć Franciszka Sapiehy – który przekazując mi po śmierci niewielki majątek sprawił, że po upadku powstania listopadowego postanowiłem wyjechać do Anglii, gdzie rozpocząłem studia na Uniwersytecie Oxfordzkim. Dzięki temu 08 kwietnia 1834 roku opuściłem Europę jako magister geologii.

3. Ludziom, którzy są zainteresowani – pozostawiam wyniki badań wulkanów i złóż surowców mineralnych, jakie przeprowadziłem w latach 1834 – 1835 w Ameryce Południowej.

4. Wykonawców mojego testamentu proszę o dopilnowanie, aby wszyscy mogli korzystać z wyników badań, które uzyskałem dzięki pracom geologicznym i obserwacjom mineralogicznym w 1838 r. w Australii.

5. Szczególnym sentymentem darzę okres od 1839 do 1844 roku – czas eksploracji Australii, Nowej Zelandii i Tasmanii.

W okresie tym przewędrowałem11 tysięcy kilometrów z plecakiem zawierającym ciężkie instrumenty pomiarowe, ustaliłem położenie pokładów licznych złóż węgla, znalazłem ślady złota, srebra, tlenków, fosforanów, siarczanów i arsenianów żelaza, tlenki tytanu, molibdeniany ołowiu, a także opale i agaty; poza tym azbest i glinkę porcelanową – bogactwo to zapisuję wszystkim podróżnikom i odkrywcom.

6. Ludziom, którym losy świata nie są obojętne – zapisuje zapach Australii, do której przybyłem 27 kwietnia1839 roku na statku „Justine”. Pamiętam, że przekręcono tam moje nazwisko na „Traliski”. Takie były początki.

7. Proszę, aby Wielkie Góry Wododziałowe – najwyższe pasmo górskie Australii przekazać każdemu, kto urodził się na Ziemi. To tu rozpocząłem swoje badania. Odkryłem tam wiele dolin, przepaści i wąwozów, jednak najbardziej znaczące było zdobycie trzech szczytów. Jeden z nich nazwałem imieniem mej narzeczonej. To Góra Adyny (Aleksandry Katarzyny). Kolejne dwa to Hay i Tomah.

8. Dla wszystkich pragnących bogactwa – pozostawiam złoto, na które natknąłem się w okolicy Bathurst i Dolinie Clywd. Szkoda, że nie mogłem ludziom wskazać miejsca gdzie te złoża się znajdowały. Pamiętajcie jednak, że Australia w tych czasach była kolonią karną i rozpowszechnienie wiadomości o odkryciu złota mogłoby wzniecić bunt, a zesłanie na kolonie byłoby nagrodą a nie karą za dokonane przestępstwa.

9. 15 lutego 1840 roku udało mi się osiągnąć najwyższy szczyt kontynentu, (2228 m n.p.m.) Nazwałem go Górą Kościuszki, ponieważ w ten sposób chciałem oddać cześć przywódcy Insurekcji. Z tego wzgórza rozciąga się widok na wielką dolinę, w której sercu płynie rzeka Murray. Kierując się na południe znajdziecie rozległy teren, który nazwałem mianem, Gippsland na cześć australijskiego gubernatora Gipps’a – to wszystko pozostawiam w rękach ludzi wrażliwych na piękno przyrody.

10. Niech wszyscy potrzebujący ludzie przez wieki korzystają z pokładów węgla brunatnego, ropy naftowej i złota, które znajduje się w odkrytej przeze mnie dolinie Latrobe umieszczonej po południowo – wschodniej stronie w/w gór. W pracach pomoże Wam mapa geologiczna, którą w „pocie czoła” opracowałem.

Przekazuję Wam dorobek mojego życia, ufając, że będziecie strzegli piękna, jakie daje nam nasza Ziemia. Pamiętajcie o racjonalnym użytkowaniu jej przez człowieka.

Szczególnej uwadze powierzam:

• Góry Strzeleckiego (Strzelecki Ranges) – Wiktoria
• Góra Strzeleckiego (Mount Strzelecki) – 636 m n.p.m. – Terytorium Północne
• Góra Strzeleckiego (Strzelecki Peaks) – 756 m n.p.m. – Wyspa Flindersa
• Rzeka Strzeleckiego (Strzelecki Creek) – 190 km dł. – Australia Południowa
• Pustynia Strzeleckiego (Strzelecki Desert) – na zachód od jeziora Eyre.
• Rezerwat Przyrody Strzeleckiego (Strzelecki Regional Reserve) w obszarze Pustyni Strzeleckiego.
• Za wszystkie zaszczyty, których w życiu dostąpiłem tj.:
• 1844 – odznaczenie „Gold Founders Medal”
• członkowstwo Royal Society of London (jako trzeci Polak)
• tytuł doktora honoris causa na Uniwersytecie Oxfordzkim
• Order Imperium brytyjskiego, który dwukrotnie otrzymałem z rak Brytyjskiej Królowej Wiktorii.....

serdecznie dziękuję.

Pozostawiam po sobie pierwszą naukową książkę o Australii: „Fizyczny opis Nowej Południowej Walii i Ziemi van Diemena”, którą napisałem po powrocie w 1843 roku z Australii a wydałem w Londynie w 1845r.

Teraz, kiedy po moich licznych podróżach osiadłem w Anglii pozostają mi tylko wspomnienia i nadzieja, że pokolenia podziwiając piękno Australii będą o mnie pamiętać.

Paweł Edmund Strzelecki